دفاتری که به گفته رئیس این بخش بیش از ۲۰۰ نیروی رسمی و شرکتی در سه بخش «امانات نقدی و اشیای ارزشمند»، «امانات وسایل» و «اشیای پیدا شده» به صورت شبانه‌روزی مشغول ارائه خدمت به زائران و مجاوران هستند.

یک ظهر پاییزی، میهمان یکی از دفاتر امانات وسایل در ورودی شیخ طوسی حرم مطهر می‌شویم. دو نیروی این اداره از طریق دو پنجره نسبتاً کوچک به خواهران و برادران مراجعه‌کننده در حال خدمت‌رسانی هستند. سرشان مثل همیشه شلوغ است و زائران زیادی برای ارائه وسایل منتظر ایستاده‌اند. وارد اتاق می‌شویم. فضایی بزرگ با قفسه‌های فلزی بلند برای گذاشتن وسایل کوچک و بزرگ زائران. گوشه‌ای از این اتاق نیز بسته‌های چادر گلدار مجزا از چادرهای استفاده شده در گوشه‌ای از دفتر چیده شده تا به وقت نیاز به بانوان تقدیم شود.  

مسلم صدیق از جمله نیروهای فعال در این دفتر که از سال ۱۳۹۲ در آستان قدس رضوی خدمت می‌کند، همان طور که برگه‌های امانات را به نام زائران پر می‌کند، می‌گوید: نخستین برخورد زائران با نیروهای حرم در دفاتر امانات اتفاق می‌افتد. بسیاری از این زائران برای نخستین بار سعادت تشرف به حرم مطهر نصیبشان شده و با چشم‌های بارانی و حالی منقلب به دفاتر مراجعه می‌کنند. سعی ما همیشه بر این بوده به بهترین شکل به آنان خدمت و در صورت نیاز راهنمایی‌شان کنیم. وقتی این زائران به دفاتر برای تحویل وسایلشان بازمی‌گردند، می‌توان حس خوب‌ زیارت را در چهره‌هایشان دید. 

صدیق با ابراز دلتنگی از حال و هوای خدمت در روزهای پیش از شیوع بیماری کرونا می‌گوید: مناسبت‌های خاص سال که فرا می‌رسید، حرم مطهر مملو از زائر می‌شد تا جایی که گاه زائران مجبور بودند پشت پنجره دفترها صف ببندند تا نوبت تحویل وسایلشان برسد یا در زمان خدمت در دفاتر این فرصت را داشتیم که به نظاره سیل جمعیتی بنشینیم که نیم ساعت به اذان صبح، خودشان را از گوشه و کنار شهر برای اقامه نماز به حرم مطهر می‌رساندند.

در میانه این گفت‌وگو، صدای زنگ تلفن همراهی از قفسه‌ها بلند می‌شود، او می‌افزاید: زنگ‌ این گوشی‌ها گاه و بی‌گاه از داخل وسایل زائران شنیده می‌شود و این برای ما عادی است. ما همیشه از زائران درخواست می‌کنیم گوشی همراه خود را به دفاتر امانت اشیای ارزشمند تحویل دهند و داخل کیف‌هایشان نگذارند، اما... .

خاطرات تأثیرگذار

به دفتر امانات نقدی و اشیای ارزشمند این ورودی هم سر می‌زنم و دقایقی پای صحبت‌های مصطفی روح‌بخش می‌نشینم. او که از سال ۱۳۷۷ در اداره امانات و اشیای پیدا شده حرم مطهر رضوی مشغول خدمت است با گشاده‌رویی می‌گوید: در گذشته مردم نمی‌دانستند چنین دفاتری مجزا از دفاتر امانات وسایل برای تحویل اشیای ارزشمندشان وجود دارد، اما به تدریج با خدمات این دفاتر هم آشنا شدند.

روح‌بخش ورودش را به آستان قدس رضوی از دعای پدر و مادرش می‌داند و می‌افزاید: بسیاری از زائران از راه دور به حرم مطهر مشرف شده و ابتدا به این دفاتر برای امانات وسایل ارزشمندشان یا شارژ تلفن همراه‌ خود مراجعه می‌کنند. از این ارتباط مستقیم با زائران، خاطرات تأثیرگذار بسیاری دارم.

او در حالی که اطلاعات یکی از مراجعه‌کنندگان پشت پنجره دفتر را در سیستم خود ثبت می‌کند، ادامه می‌دهد: زائرانی را به یاد دارم که پس از چند روز مراجعه پشت سر هم به دفاتر، برایم از نیت زیارتشان گفتند؛ از اینکه بیماری به همراه داشتند و به نیت شفا به حضرت رضا(ع) متوسل شده بودند و در نهایت با دست پُر می‌خواستند به شهر و دیارشان بازگردند.

او هنوز چشم‌های پراشک پسر جوان روستایی که از اطراف مشهد برای طلب شفای خواهر فلجش آمده بود یا زائری که همسرش سرطان داشت را به خاطر دارد و ادامه می‌دهد: مگر می‌شود کسی با حاجت و نیتی به اینجا بیاید و دست خالی برگردد؟ به قول شاعر: ابر و باد و مه خورشید و فلک می‌گویند/ چشم واکن که جهان گوش به فرمان رضاست.

ارائه خدمات متنوع

محمدرضا درخشان‌فر، رئیس این اداره نیز که ۲۲ سال سابقه خدمت دارد، بیان می‌کند: در حال حاضر ۹ دفتر امانات نقدی و اشیای ارزشمند در پنج ورودی‌ اصلی حرم مطهر و همچنین صحن‌های انقلاب اسلامی، جمهوری اسلامی و آزادی و رواق دارالحجه آماده دریافت و استرداد وجوه نقد، طلاجات، مدارک و سایر اشیای ارزشمند زائران است.

او می‌افزاید: در بخش امانات وسایل ۱۶ دفتر شامل دفاتر امانات وسایل و دفاتر تحویل صندلی چرخدار در ۱۰ ورودی اصلی و فرعی حرم مطهر رضوی فعالیت می‌کند. همچنین در بعضی از ورودی‌های اصلی، دو دفتر امانات وسایل به زائران خدمات‌رسانی می‌کند، چنان که در باب‌الرضا(ع) که یکی از شلوغ‌ترین ورودی‌ها به حرم مطهر است دو دفتر امانات وسایل در شرق و غرب این ورودی اصلی وجود دارد. حتی دفتر مختص امانت چمدان هم در این ورودی فعال است.

درخشان‌فر تصریح می‌کند: هر وسیله‌ای که در دفاتر امانات از زائر یا مجاور گرفته شود، به او در قبال آن قبض رسید داده می‌شود. این قبض‌ها در دفاتر امانات وسایل دستی ثبت شده، اما در دفاتر امانات اشیای ارزشمند به صورت سیستمی ثبت می‌شود.

از امانت صندلی چرخدار تا چادر و پتو

رئیس اداره امانات و اشیای پیدا شده حرم مطهر رضوی می‌گوید: خدمت تحویل صندلی چرخدار امانی برای استفاده زائران سالمند و توان‌یاب در حرم مطهر یا رفت و آمد به هتل و مسافرخانه، در قبال دریافت کارت شناسایی معتبر در دفاتر ارائه می‌شود.

او می‌افزاید: امانت چادر (ویژه بانوان) و پتو (ویژه اسکان شب زائران در حرم مطهر) از دیگر خدمات دفاتر امانات وسایل حرم مطهر رضوی است. چادرهای استفاده شده به صورت روزانه جمع‌آوری و سپس برای انجام شست‌وشو به خشک‌شویی منتقل می‌شود تا شست‌وشو، اتو و در بسته‌بندی نایلونی پرس شود و سپس به چرخه استفاده زائران برگردد. تمامی پتوها هم به همین شکل شست‌وشو می‌شود.

او اضافه می‌کند: اگر زائری نیاز به شارژ گوشی همراه داشت می‌تواند به جایگاه‌های ویژه‌ای که در رواق‌های امام خمینی(ره)، شیخ طوسی و شیخ حُر عاملی نصب شده مراجعه کند.